'Oku mau 'i heni ke tokoni kiate koe ke solova 'a ho'o ngaahi palopalema fakapangikeé
Oku mau ta'etotongi mo tau'atāina
Fekau'aki mo 'emau ngāué
Ko 'emau ngāué ko e tokoni ki he kakai 'oku 'i ai ha'a nau ngaahi palopalema mo 'enau pangikeé. 'E lava pē ke fekau'aki mo ha sēvesi 'oku' ke ngāue'aki (pe 'ikai ngāue'aki). 'E lava ke kau atu ki ai 'a e noō, ngaahi kaati kulētiti, kaati tēpiti pe fefolau'aki, ngaahi sieke, kākā 'i he 'initanetí, pa'anga malu, ngaahi 'inivesi, ngāue'aki e 'initaneti ki he ngaahi me'a fakapangikeé pe ko e fakahū pa'anga mei muli. Ko e hā pē ha'o fiema'u, telefoni ta'etotongi mai ki he 0800 805 950. Kapau 'oku 'ikai teke lava ke fetu'utaki 'i he lea fakapapālangi, talamai kiate kimautolu pea te mau kole atu keke tatali ka mau 'omai ha taha ke fakatonulea atu.
'Uluaki talanoa mo ho'o pangikeé
'Oku mau fokotu'u atu ke ke 'uluaki ngāue hangatonu mo ho'o pangikeé ke solova e palopalema pea' ke toki ha'u kiate kimautolu. Te mau tokoni atu ke ke fetu'utaki mo ha ni'ihi tonu fekau'aki 'i ho'o pangikē ke vakai'i ho'o palopalema. Te mau to e lava foki 'o fakafofonga'i koe ke 'ave ho'o lāunga ki ho'o pangikeé, 'o kapau teke fiema'u eni. Kapau 'e 'ikai ngāue ia, te mau lava 'o fakatotolo'i ho'o lāunga. Kapau 'e 'ikai te mau lava ke fakatotolo'i ho'o lāunga, te mau lava ke 'oatu ha ngaahi fakamatala ke tokoni kiate koe pea mo ha kautaha 'e taha ke ke 'alu ki ai.
Ko 'emau ngāué
Ko 'emau polokalama 'oku mau ngāue tau'atāina ki he fakatotolo'i 'o ha lāunga. 'Oku mau vakai'i 'a e ngaahi lāunga fakapangikeé, pea 'e kau foki ki heni mo e ngaahi lāunga fekau'aki mo e malu'í mo e vahenga malōloó (superannuation). 'Oku kau kotoa 'a e ngaahi pangikē tefito 'a Nu'u Sila ki he polokalama ko 'ení. 'Oku mau 'oatu 'a e fale'i taāu mo tau'atāina. 'Oku 'ikai te mau ngāue fakafahafaha'i pe taukave ma'ae kau kasitoma pe pangikeé. Ko 'emau ngāue 'oku fakapolofesinale mo ta'efilifilimānako, pea toe ta'etotongi foki. Pea 'e 'ikai te ke fiema'u ha loea 'i he taimi 'oku mau lolotonga ngāue ai ki ho'o lāungá
Ko 'emau founga ngāué
'Oku mau fanongo ki ho'o talanoa, fanongo ki he talanoa 'a ho'o pangikeé, tānaki 'a e ngaahi me'a totonu mo e ngaahi tohi fakamatala 'oku fiema'ú, pea mau toki fokotu'u atu leva ha solova'anga (solution) 'oku mau pehē temo felotoi ki ai mo ho'o pangikeé. Kapau he 'ikai te mo felotoi lōua ki ai, te mau fokotu'u atu leva ha tu'utu'uni pau ki ho'o keisí. 'Oku' ke tau'atāina pē ke ke tali pe 'ikai tali 'a e tu'utu'uní. Kapau te ke tali, kuo pau ke tali foki mo ia 'e he pangikeé. Kapau 'e 'ikai te ke tali, he 'ikai leva te mau to e lava 'o tokoni'i koe, kā te kei lava pē foki 'o 'ave ho'o lāunga ki he fakamaāu'angá. Vakai ki he founga lāungá 'i he 'emau uepisaití ki he fakaikiikí ('i he lea faka-papālangí).
Ko hai te mau lava ke tokoniá
'Oku mau lava ke vakai'i 'a e lāunga mei ha taha pē 'oku kau 'e ne pangikeé (pe hano ngaahi va'a pe ngaahi kautaha fekau'aki), ki he 'emau polokalamá. 'Oku kau foki mo e ngaahi kautaha kuletiti 'iunioni mo e ngaahi sōsaieti langa ki he 'emau polokalamá. Vakai ki he peesi 'a kinautolu 'oku kau maí 'i he 'emau uepisaití ke vakai'i pe 'oku kau 'a ho'o pangikeé 'i he 'emau polokalamá. Kapau 'oku 'ikai kau ho'o kautaha sēvesi fakapa'angá ki he 'emau polokalamá, vakai'i 'a e Financial Service Providers Register ke 'ilo'i pe ko e hā e polokalama 'oku kau ki aí. Temau lava 'o tokoni ki ha tokotaha taāutaha, ngaahi kulupu, pisinisi, kalapu pe ngaahi talāsiti.
Ko e founga fakahoko 'o ha lāunga
Te ke ala fakafonu 'a e foōmu lāungá 'i he 'initaneti, lī mai kiate kimautolu ha'o 'imeili pe tohi pe telefoni mai. Kapau te ke 'omai ha 'imeili pe tohi, talamai pe ko e hā 'a e me'a 'oku' pehē ne hala 'i he fakahokongāue 'a ho'o pangikeé, ko e hā 'a hono uesia kovi koe fakapa'angá (pe 'i ha to e tafa'aki), pea mo e me'a 'oku' ke pehē 'oku totonu ke fai 'e he pangikeē ki he me'a' ni. 'Oku 'i he 'emau uepisaiti 'a e ngaahi fakamatala fekau'aki mo e keisi kuo mau 'osi ngāue ki ai 'oku tatau mo ho'o lāungá.
Totongi Huhu'i (Compensation)
'Oku mau mafai ke foaki atu 'a e totongi huhu'i 'o a'u ki he $350,000 fekau'aki mo ha ngaahi mole fakahangatonu. Te mau to e lava foi ke 'oatu ha totongi 'o a'u ki he $9,000 ke fakatokanga'i'aki e mamahi, fakamā pe maumau'i 'o ha palani fakapa'anga. Ko e ngaahi aleapau felotoi ko ia 'oku mau tokoni'aki ki he ngaahi pangikeē mo e kau kasitomá 'e lava ke kau ai 'a e kole fakamolemole, faka'atā meí he ngaahi totongi fakapangikeé, holoki hifo 'a e mo'ua 'o ha kasitoma pe ko e ma'u atu ha totongi tupu (interest rate) lelei ange. 'Oku fa'a vave ange ha felotoi, 'i ha tali ki ha tu'utu'uni - pea 'i he taimi lahi, 'oku fiefia ange 'a e kasitoma mo e ola ko ení.
Ko e me'a 'oku 'ikai te mau fakahokó
'E 'ikai malava ke mau vakai'i 'a e ngaahi lāunga fakapangikē kotoa pē. Hangē ko eni, 'oku 'ikai temau lava ke vakai'i ha lāunga ki he totongi tupu 'oku 'eke 'e he pangikeé pe ki hono lahí. 'Oku ui eni ia ko e fakamā'opo'opo fakakomesiale (commercial judgement) Kā 'oku mau lava ke vakai'i ha lāunga ki he founga na'e fokutu'u'aki 'e he pangikeé 'ene totongí (fee) pe ko e totongi tupú. 'Oku 'ikai ke mau fa'a lava ke vakai'i ha ngaahi me'a ne hoko 'i ha ngaahi ta'u lahi kuo hili, ngaahi keisi 'oku felāve'i mo ha mole fakahangatonu 'oku 'ova hake he $350,000, pe 'i ha keisi kuo' ke 'osi solova pe mo ho'o pangikeē.